مدار فرمان چپگرد و راستگرد | تغییر جهت چرخش موتور
تجهیزات برای راه‌اندازی موتور به صورت چپگرد و راستگرد
برای پیاده‌سازی یک سیستم کنترل موتور سه‌فاز به روش مدار فرمان چپگرد و راستگرد، به اجزای کلیدی زیر نیاز داریم:
- موتور سه‌فاز: خود موتور که قابلیت چرخش در هر دو جهت را دارد.
- بریکر سه‌پل (Three-Pole Breaker): برای تأمین و قطع برق سه‌فاز به موتور.
- دو کنتاکتور: یکی برای حرکت “راستگرد” (Forward) و دیگری برای حرکت “چپگرد” (Reverse).
- رله اضافه بار حرارتی (Thermal Overload Relay): برای محافظت موتور در برابر جریان بیش از حد.
- شستی‌های استپ و استارت: یک شستی “راستگرد” (Forward Start) از نوع Normally Open (NO). یک شستی “چپگرد” (Reverse Start) از نوع Normally Open (NO). یک شستی “استپ” (Stop) از نوع Normally Closed (NC).
- MCB (Miniature Circuit Breaker): برای تأمین برق ۲۳۰ ولت مدار کنترل.
تحلیل مدار فرمان چپگرد و راستگرد
گاهی لازم است جهت چرخش محور موتور الکتریکی تغییر کند. برای این منظور، کافی است جای دو فاز از سه فاز ورودی الکتروموتور را با یکدیگر جابجا کنیم. تسمه‌های نقاله یکی از رایج‌ترین مثال‌های کاربرد تغییر جهت چرخش در موتورهای الکتریکی هستند.
تحلیل مدار قدرت:
برای اجرای مدار قدرت چپگرد و راستگرد، به دو کنتاکتور نیاز است:
- کنتاکتور KM۱ برای حالت راستگرد
- کنتاکتور KM2 برای حالت چپگرد
این دو کنتاکتور نباید حتی برای لحظه‌ای کوتاه به‌طور هم‌زمان فعال شوند، زیرا در این صورت، بین دو فاز L1 و L3 اتصال کوتاه ایجاد می‌شود و فیوزها وارد عمل می‌شوند.
تحلیل مدار فرمان:
کنتاکتورهای KM1 و KM2 حتی برای لحظه‌ای کوتاه نیز نباید به‌صورت هم‌زمان وصل شوند. بنابراین طراحی مدار فرمان باید به‌گونه‌ای باشد که پیش از وصل شدن یکی از کنتاکتورها، از قطع بودن دیگری اطمینان حاصل شود.
برای جلوگیری از اتصال هم‌زمان این دو کنتاکتور، در مدار حالت “غیرهمزمانی” در نظر گرفته می‌شود که به آن اینترلاک گفته می‌شود. اینترلاک به دو روش الکتریکی و مکانیکی قابل اجراست:
- اینترلاک الکتریکی: کنتاکت بسته (NC) کنتاکتور KM1 به‌صورت سری با بوبین کنتاکتور KM2 و بالعکس، کنتاکت بسته (NC) کنتاکتور KM2 به‌صورت سری با بوبین کنتاکتور KM1 قرار می‌گیرد. به‌این‌ترتیب، تا زمانی که یک کنتاکتور در مدار قرار دارد، کنتاکتور دیگر امکان فعال شدن نخواهد داشت.
- اینترلاک مکانیکی: برای این منظور از قطعه‌ای مکانیکی استفاده می‌شود. این قطعه بین دو کنتاکتور KM1 و KM2 قرار می‌گیرد و مانع از آن می‌شود که هر دو کنتاکتور به‌صورت هم‌زمان عمل کنند. به‌عبارتی، فقط امکان فعال شدن یکی از آن‌ها وجود خواهد داشت.
قفل مکانیکی (اینترلاک)
در مدارهای دارای کنتاکتور و قابلیت خودنگهداری، فشردن حامل کنتاکت‌های متحرک در قسمت بالایی بدنه کنتاکتور باعث فشرده شدن فنر و در نتیجه فعال شدن آن می‌شود. مشابه فشردن یک شستی.
در مدارهایی نظیر چپگرد و راستگرد، حتی با وجود اینترلاک الکتریکی، اگر فردی به‌صورت دستی حامل کنتاکت‌های متحرک هر دو کنتاکتور را هم‌زمان فشار دهد، باز هم امکان بروز اتصال کوتاه بین دو فاز وجود دارد. برای جلوگیری از این‌گونه موارد، استفاده از اینترلاک مکانیکی بر روی بدنه‌ی دو کنتاکتور به‌شدت توصیه می‌شود.
این مکانیزم، مانند الاکلنگ عمل می‌کند و در صورت فعال بودن یکی از کنتاکتورها، امکان فعال‌سازی دیگری را به‌صورت مکانیکی غیرممکن می‌سازد.
آیا این مقاله برایتان مفید بود؟
